Curcumine is hét supplement van het jaar 2019. En dat is overigens niet voor niets, want het heeft heel veel gezondheidsvoordelen.

Wat opvalt, is de enorme groei van verschillende soorten kurkuma supplementen. Je hebt potjes van € 5,- en potjes van € 70,- en je ziet door de bomen het bos niet meer. € 5,- of € 70,- dat kan toch haast niet hetzelfde zijn? Dat klopt, er zitten grote verschillen in de zuiverheid en effectiviteit van de verschillende kurkuma supplementen.

Na het lezen van deze blog begrijp je hoe het precies zit met kurkuma, curcuminoïden en curcumine, waar de prijsverschillen van supplementen vandaan komen en waar je op moet letten.

Kurkuma of Curcumine?

Kurkuma en curcumine, de meest gehypte producten van dit moment. Maar waarom dan? En weten we door de hype eigenlijk nog wel waar we het over hebben?

Dit vind ik oprecht weer een van de moeilijkere blogs om te schrijven. Vooral omdat voor- en tegenstanders over elkaar heen buitelen met termen als ‘uit wetenschappelijk onderzoek blijkt’. En weet je? Dan verwacht je toch op zijn minst een linkje aan te treffen naar dat ‘wetenschappelijk onderzoek’ waaruit ‘dat blijkt’.

Nou, hou je vast, hieronder wat ik heb kunnen vinden. En je weet het inmiddels: als je iets vindt wat ik niet heb benoemd, of de speurneus in jou heeft andere onderzoeken gevonden, voeg de linkjes toe in de comments en je maakt me super happy. En ik kijk er voor je naar!

Curcuma Longa, de basis

Curcuma Longa is de plant waar het om draait. De Curcuma Longa is de basis voor het kruid kurkuma en voor alle kurkuma supplementen die jij kent.

Wat is kurkuma?

De wortels van de Curcuma Longa worden vermalen en hier wordt kurkuma van gemaakt. Simpel.

Kurkuma kent vele benamingen zoals geelwortel, koenit, koenjit (de van oorsprong Maleisische naam) en tarmeriek, of in het Engels turmeric.

Kurkuma is niets meer of minder dan een specerij. Er zijn tientallen soorten kurkuma, maar de kurkuma die het meest besproken is, wordt gewonnen uit de wortels van de plant Curcuma Longa. Kurkuma is een vast bestanddeel van kerriepoeder en kerriepoeder ontleent dan ook haar gele kleur aan kurkuma. Het is mild bitter van smaak en de grootste productie vind je in India. Kurkuma heeft een heerlijk, smaakvol aroma en is een van de meest gebruikte ingrediënten in currygerechten, het zorgt voor de specifieke smaak en kleur.

De plant Curcuma Longa behoort tot dezelfde familie als de plant waar gember vandaan komt (Zingiberaceae). Dat zie je ook wel aan de vorm van beide wortels, die hebben inderdaad veel van elkaar weg.

In de Ayurvedische geneeskunde wordt kurkuma al duizenden jaren als medicinaal kruid of specerij gebruikt bij diverse gezondheidsproblemen,  onder andere voor problemen met de gewrichten, ter ondersteuning bij de spijsvertering en bij (brand)wonden en maag- darm- en leverklachten. Een heerlijk recept met kurkuma is Golden milk of kurkuma latte.

Wat is curcumine?

Curcumine is géén kurkuma. Curcumine is slechts een klein bestanddeel uit kurkuma. Hoe het zit:

Curcumine is de gele kleurstof in kurkuma. Het wordt door middel van een extractieproces uit de ruwe kurkuma gehaald. Daarom wordt het ook wel Curcuma Longa Extract genoemd. Curcumine zit dus ook in kurkuma poeder, maar de concentratie curcumine is dan ongeveer 3 tot 3,5%.

Curcuminoïden zijn werkzame stoffen in de specerij kurkuma. Curcuminoïden bestaan uit:

• Curcumine I (diferuloylmethaan)
• Curcumine II (demethoxycurcumine)
• Curcumine III (bisdemethoxycurcumine)

Het is overigens ook een voedingsadditief (veel gebruikt als gele kleurstof bijvoorbeeld). Het E-nummer van kurkuma is E100.

Waarom curcumine gebruiken?

Slechts een klein deel van kurkuma bestaat uit curcumine. Kurkuma eten we niet in die hoeveelheden dat je een noemenswaardige hoeveelheid curcumine binnenkrijgt. Om die reden worden meestal hooggedoseerde curcumine supplementen ingezet. Wat overigens niet betekent dat het kruid kurkuma zelf niet werkzaam is als je het regelmatig eet.

Er is inmiddels een groot aantal studies over curcumine geïdentificeerd. Deze omvatten studies over de antioxidante, ontstekingsremmende, antivirale en schimmelwerende eigenschappen van curcuminoïden. Deze onderzoeken zijn in vitro, op dieren en op mensen uitgevoerd.

Waarom helpt curcumine bij zoveel soorten aandoeningen?

Curcumine heeft een enorme ontstekingsremmende werking. Bij veel klachten en ziektes spelen (chronische) ontstekingen een rol. Laaggradige ontstekingen (inflammatie) kunnen samenhangen met diverse klachten en (welvaarts)ziektes. Chronische ontstekingen spelen een rol in het risico op kanker, hart- en vaatziekten, diabetes 2, insuline resistentie, hoge bloeddruk, Alzheimer en chronische ontstekingen als ziektebeeld zelf zoals Crohn en Colitis Ulcerosa of reumatoïde artritis.

Omdat curcumine ontstekingen remt, kan je je nu goed voorstellen waarom het bij zoveel klachten en ziektes ondersteuning biedt.

Curcumine is een sterk antioxidant en heeft een ontstekingsremmende werking

Curcumine heeft, overigens net als gember, een sterke ontstekingsremmende werking.

De ontstekingsremmende werking van curcumine is in diverse onderzoeken bij mensen aangetoond. Curcumine heeft een ontstekingsremmende werking door de remming van een aantal verschillende moleculen die een rol spelen bij ontstekingen, waaronder fosfolipase, lipooxygenase, cyclo-oxygenase 2, leukotriënen, thromboxaan, prostaglandinen, stikstofoxide, collagenase, elastase, hyaluronidase, monocyt chemoattractant proteïne-1 (MCP-1 ), interferon-induceerbaar eiwit, tumornecrosefactor (TNF) en interleukine-12 (IL-12).

Vanwege de ontstekingsremmende werking van curcumine wordt curcumine nogal eens ingezet bij ontstekingsziektes. Hieronder volgen enkele interessante onderzoeken naar inzet van curcumine bij ontstekingsziektes.

Curcumine ingezet bij mensen met Colitis Ulcerosa

Colitis Ulcerosa is een ontstekingsziekte van de dikke darm, waarbij er zweertjes op de darm ontstaan. Net als de ziekte van Crohn is Colitis Ulcerosa een chronische darmontsteking.

Er is onderzoek uitgevoerd naar het effect van curcumin bij Colitis Ulcerosa. In een gerandomiseerde, dubbelblind, placebo-gecontroleerd onderzoek onder 89 mensen zijn er significante verschillen gevonden tussen de curcumine-groep en de placebo-groep. Het doel van deze studie was om de werkzaamheid van curcumine te beoordelen als onderhoudstherapie bij patiënten met inactieve colitis ulcerosa.

Gedurende 6 maanden kregen 45 patiënten curcumine (1g na het ontbijt en 1g na de avondmaaltijd) plus sulfasalazine (SZ) of mesalamine, en 44 patiënten kregen placebo plus SZ of mesalamine.

2 van de 43 (4,7%) uit de curcumine-groep kregen ontstekingen tijdens deze 6 maanden, terwijl 8 van de 39 (20,5%) uit de placebo-groep ontstekingen kregen. Note: 7 personen vielen uit vanwege niet naleven van de afspraken.

Om de betrouwbaarheid hiervan te meten en andere invloeden uit te sluiten, werd er een follow-up van nog eens 6 maanden uitgevoerd waarbij beide groepen alleen sulfasalazine of mesalamine kregen. Bij 8 extra patiënten uit de curcumine-groep en 6 extra patiënten uit de placebo-groep kwamen ontstekingen terug.

Conclusie van het onderzoek: curcumine lijkt een veelbelovend en veilig medicijn te zijn voor het handhaven van remissie (ofwel het voorkomen van terugval) bij patiënten met rustende colitis ulcerosa. Verdere studies over curcumine zouden deze bevindingen moeten versterken.

Curcumine ingezet bij reumatoïde artritis

Een onderzoek uit 2012 toont aan dat curcumine effectiever is bij reumatoïde artritis dan diclofenac. 45 personen met reumatoïde artritis werden verdeeld in 3 groepen:

1. Curcumine-groep, die 500 mg curcumine kregen
2. Diclofenac-groep, die 50 mg diclofenac kregen
3. Combi-groep die beiden tegelijkertijd kregen

Het doel was om een afname te realiseren van de ziekteactiviteitsscore (DAS) 28 en om gevoeligheid en zwelling te verminderen.

Patiënten in alle drie de behandelingsgroepen vertoonden statistisch significante veranderingen in hun DAS-scores. Interessant genoeg vertoonde de curcumine-groep het hoogste percentage verbetering in de totale DAS- en ACR-scores (ACR 20, 50 en 70) en deze scores waren significant beter dan de patiënten in de diclofenac-groep.

Een andere belangrijke conclusie is dat de behandeling met curcumine veilig bleek te zijn en geen bijwerkingen had.

Curcumine ingezet bij knie artrose

Bij een onderzoek uit 2009 blijkt curcumine net zo effectief en veilig als ibuprofen voor de behandeling bij knieartrose. In dit onderzoek werden 107 patiënten met primaire knieartrose met een pijnscore van een 5 of hoger gedurende 6 weken behandeld met ibuprofen (800 mg per dag) of curcumine domestica (2 gram per dag).

Curcumine onderzocht bij andere ziektes

Het werkt niet alleen ontstekingsremmend maar is uit onderzoek ook effectief gebleven bij andere ziektes.

Curcumine ingezet bij Alzheimer

Er is een hoge correlatie tussen oxidatieve schade en ontstekingen en leeftijdsgerelateerde, neurodegeneratieve ziektes zoals de ziekte van Alzheimer. Curcumine heeft zowel antioxiderende als ontstekingsremmende eigenschappen die significante vescherming bieden tegen neurotoxische en genotoxische middelen. In een onderzoek bij ratten blijkt dat curcumin oxidatieve schade onderdrukt.

Curcumine ingezet bij kanker

De potentie van curcumine als anticarcinogeen is steeds vaker onderwerp van onderzoek bij diverse vormen van kanker. Met name de mogelijkheid om apoptose (geprogrammeerde celdood) in kankercellen te kunnen veroorzaken zonder direct de gezonde cellen aan te tasten wordt al enkele jaren veel onderzocht.

Curcumin kan een breed scala aan tumorceltypen doden door verschillende mechanismen van celdood. Doordat curcumine dit door verschillende mechanismes doet, lijkt het mogelijk dat cellen geen resistentie ontwikkelen tegen curcumine-geïnduceerde celdood. Tenslotte wordt in diverse dier- en klinische onderzoeken aangetoond dat curcumine wél de tumorcellen dood maar de normale cellen met rust laat.

Een uitgebreid onderzoek uit 2010 toont aan dat door de inzet van curcumine bij kwaadaardige hersentumoren zowel de vermenigvuldiging als de migratie van hersentumorcellen wordt tegengegaan. Maar uit onderzoek in 2007 op muizen blijkt dat ook melanoomcellen effectief worden behandeld met curcumine.

Curcumine in vitro anti-proliferatieve, anti-migratoire en anti-invasieve eigenschappen tegen GBM-cellen heeft. Deze resultaten rechtvaardigen verdere in vivo analyses en duiden op een mogelijke rol van Curcumine bij de behandeling van kwaadaardige gliomen.

Curcumine ingezet bij diabetes type 2 en pre diabetes

Pre diabetes wordt ook wel de voorfase van diabetes type 2 genoemd. In deze fase is het lichaam al minder gevoelig geworden voor insuline waardoor de bloedglucose hoger is dan normaal, maar nog niet hoog genoeg om diabetes type 2 te worden genoemd.

Er is onderzoek gedaan naar de inzet van curcumin bij het vertragen van de ontwikkeling van diabetes type 2. Dit is een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebo-gecontroleerde studie onder 240 proefpersonen die allen duidelijke criteria van prediabetes vertoonden. De helft van de groep kreeg 9 maanden lang dagelijks capsules met een curcumine-extract, de andere helft kreeg een placebo.

Na 9 maanden had niemand uit de curcumine-groep diabetes ontwikkeld, terwijl in de placebogroep 16,4% (ofwel 19 personen) diabetes had ontwikkeld. Bovendien had de curcumine-groep betere bloedsuikerspiegels en minder insulineresistentie.

Waarbij wordt curcumine nog meer ingezet?

Curcumine wordt ingezet bij spijsverteringsproblemen en ter bescherming van de gezondheid van je lever. Curcumine wordt ook ingezet bij huidproblemen zoals psoriasis. Ook wordt het toegepast bij de behandeling van depressies: het heeft een stimulerend effect op je feel-good hormonen serotonine en dopamine.

Tegenstanders van curcumine als medicijn

Er zijn talloze -ook wetenschappelijk opgeleide- tegenstanders van curcumine als medicijn. Als meest voorkomend argument wordt het argument van de gebrekkige opneembaarheid van curcumine genoemd.

Curcumine wordt in het menselijk lichaam snel inactief gemaakt in de darm en door de lever afgebroken.

Opneembaarheid van curcumine

Hoe zit het dan met de opneembaarheid van curcumine?

De strijd in het beste curcumine supplement draait niet meer om de kwaliteit of dat het natuurlijk is, het gaat voornamelijk om de opname van curcumine. Het leeuwendeel van de curcumine extracten wordt niet tot nauwelijks door je lichaam opgenomen of blijft niet lang genoeg in je lichaam om er zijn werking te hebben.

Er zijn dus 2 factoren belangrijk voor een effectieve werking van curcumine supplementen:

1. opneembaarheid van curcumine
2. biologische beschikbaarheid van curcumine

Dit zijn heel lastige termen die nogal eens door elkaar worden gebruikt.

Bij opneembaarheid van een bepaalde stof wordt er verwezen naar de maximale bloedspiegel (Cmax) die wordt bereikt op een bepaald tijdstip na orale inname van de voedingsstof. De opneembaarheid maakt deel uit van de biologische beschikbaarheid, maar zegt zeker niet alles.

Een voedingsstof kan weliswaar heel goed opgenomen worden en snel een zeer hoge bloedspiegel bereiken, maar als het vervolgens weer heel snel wordt afgebroken en uit je lichaam verwijderd wordt, dan heeft het helemaal geen tijd om werkzaam te kunnen zijn.

Het is dus van belang om niet alleen te kijken naar de opneembaarheid maar ook naar wat er daarna gebeurt. Wat gebeurt er nadat de maximale bloedspiegel is bereikt: hoe lang blijft een voedingsstof nog in je bloed in een biologisch actieve vorm en hoe lang krijgt het in je lichaam de kans om zijn werking te kunnen uitoefenen? Dat laatste zegt iets over de biologische beschikbaarheid van een voedingsstof: hoe lang blijft de voedingsstof nadat het is opgenomen in je lichaam beschikbaar voor gebruik bij bepaalde lichaamsprocessen.

Ofwel: de opneembaarheid van een voedingsstof zegt iets over of een voedingsstof überhaupt wel wordt opgenomen door je lichaam en de biologische beschikbaarheid zegt kort gezegd iets over of de voedingsstof wel in de juiste vorm op de juiste plek in je lichaam verblijft om zijn werking te kunnen doen.

Waarom wordt curcumine slecht opgenomen? Onbewerkte curcumine wordt na orale inname in je darm en in je lever snel omgezet in onwerkzame metabolieten, zoals curcumine-glucuronide. Deze onwerkzame metabolieten worden door je lichaam meestal weer snel uitgescheiden. 

Wat is een goed curcumine supplement?

Er zijn ontelbaar veel curcumine supplementen op de markt. Je kan het zo gek niet bedenken of het bestaat. Ik zie ook steeds vaker kurkuma supplementen opduiken waarbij er puur kurkuma poeder (dus het specerij) samen met zwarte peper (extract) in een capsule wordt gedaan en als supplement wordt verkocht. Hierin zit dus nog geen 3 tot 3,5% curcumine! Het mag dan goedkoop lijken met € 9,- maar eigenlijk is het dus superduur kurkuma poeder.

Wat belangrijk is bij de keuze van een Curcumine supplement is de opneembaarheid en de biologische beschikbaarheid. Van Curcumine is bekend dat het bijzonder slecht opneembaar is als je er niets mee doet dus bijvoorbeeld geen hulpstoffen aan toevoegt. En dat is zonde natuurlijk! 

Ik zie eigenlijk 2 typen supplementen die ik interessant vind: 

1. Curcuma Longa extract plus zwarte peper-extract (Bioperine)
2. Curcumine SLCP

1. Curcuma Longa extract plus Bioperine

Omdat curcumine slecht door je lichaam wordt opgenomen, is het belangrijk dat de concentratie van curcumine erg hoog is in je supplement. Een kurkuma poeder supplement heeft slechts 3 tot 3,5% curcuminoïden. Dat zet echt geen zoden aan de dijk.

De hoogst mogelijke concentratie curcuminoïden verkrijgbaar in een Curcuma Longa-extract is 95%. Bij zo’n supplement heb je de zuiverste en hoogst geconcentreerde vorm te pakken.

Dan nog blijft er het probleem van opneembaarheid. Door toevoeging van zwarte peper-extract in de vorm van Bioperine wordt de opneembaarheid flink verhoogd.

Neem je vervolgens zo’n supplement in bij een vet bevattende maaltijd wordt de opneembaarheid nog verder verhoogd.

2. Curcumine-SLCP

In Curcumine-SLCP wordt ter nabootsing van dat wat de Indiërs al lang wisten gebruik gemaakt van zogenaamde Solid Lipid Curcumin Particles: de curcumine wordt verpakt in een vetachtig deeltje waardoor het de hele weg in je lijf naar je darmcellen. Via je lymfatisch systeem worden ze vervolgens vervoerd naar de bloedcirculatie, niet langs de lever, maar via het bloed komt de curcumine zo terecht in de verschillende weefsels en organen.

Eigenlijk door het ‘foppen’ van je lichaam (en curcumine in te pakken in natuurlijke langeketenvetten) wordt curcumine-SLCP heel goed opgenomen. Daar komt bovenop dat het hierdoor ook lang in je lichaam kan verblijven om zijn werking te hebben en dus hoog biologisch beschikbaar is.

Gezondheidsclaims voor Curcumine?

Er zijn nauwelijks gezondheidsclaims toegestaan voor curcumine. Dat komt omdat er nog niet (lang) genoeg onderzoek is gedaan naar de effecten van curcumine. Dat kan nog wel eens jaren gaan duren.

Toegestane gezondheidsclaims 

• Een krachtig antioxidant dat het lichaam op vele manieren beschermt bij veroudering* 
  • In een groot aantal wetenschappelijke studies is aangetoond dat curcumin over belangrijke antioxidatieve eigenschappen beschikt en beter in staat is vrije radicalen te bestrijden dan bijvoorbeeld vitamine E.
  • Ook wordt curcumin in het lichaam gemetaboliseerd tot tetrahydrocurcumin, een nog krachtiger antioxidant dan curcumin zelf.
•  Ondersteunt het immuunsysteem*
• Bevordert de spijsvertering*
• Is gunstig voor hart- en bloedvaten*
• Goed voor de gal- en leverfunctie*
• Draagt bij aan het behoud van soepele gewrichten*
• Ondersteunt de werking van je zenuwstelsel*

* Deze gezondheidsclaims, gemaakt op basis van plantaardige inhoudsstoffen, zijn in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie (in behandeling bij de EFSA).

Curcumine en contraindicaties

• Bloedverdunners: Curcuma kan bloedstolling vertragen en wordt daarom niet aangeraden in combinatie met bloedverdunners.
• Galblaas problemen: door werking op de galblaas kunnen galwegen afgesloten raken met grote galstenen. Bij galblaasproblemen of grote galstenen wordt het gebruik van curcumine niet aangeraden.
• Zwangerschap: er is onvoldoende onderzoek gedaan naar het gebruik van curcumine tijdens zwangerschap. Om deze reden wordt het gebruik van curcumine niet aanbevolen tijdens de zwangerschap. Datzelfde geldt voor het gebruik van curcumine tijdens het geven van borstvoeding.